نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

پس از این که سرمایه گذار تصمیم گرفت در خرید یک ورقه بهادار خاص، یا مجموعه ای از اوراق بهادار سرمایه گذاری کند، بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده، دستور خرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد.

کارگزاران چه کسانی هستند؟

کارگزاران، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که در بازار بورس بین خریدار و فروشنده نقش واسطه را بازی می کنند و وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند. کارگزاران طی تشریفات و آزمون های متعدد و خاصی انتخاب می شوند و بنابراین در کار خود دارای صلاحیت، مهارت و دانش لازم هستند. مهم ترین وظایف کارگزاران عبارتند از:

1. انجام معامله: سفارش خرید را برای خریداران و سفارش فروش را برای فروشندگان انجام می دهند.
2. اداره حساب سرمایه گذاری اشخاص: مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص را بر عهده دارند.
3. مشاوره و راهنمایی: از آنجا که کارگزاران به اطلاعات دسترسی سریعی دارند و کارشناسان متخصصی در اختیار دارند معمولاً خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند.
4. معرفی: شرکت ها را برای پذیرش در بورس معرفی می کنند.

یک کارگزار باید چه معیارهایی داشته باشد؟

۱) بتواند سفارش مشتری را سریع انجام دهد.

۲) اطلاعات مربوط و کافی داشته باشد.

۳) سیستم های داخلی مناسب داشته باشد.

فرایند دریافت و اجرای سفارش چگونه است؟

بعد از انتخاب کارگزار مناسب، مشتریان سفارش خرید یا فروش خود را از طریق فرم هایی که توسط سازمان بورس در اختیار کارگزاران قرار می گیرد ارائه می دهند. در صورتی که مشتری سفارش خرید بدهد، باید وجهی را که معمولاً به اندازه خرید موردنظر است به حساب شرکت کارگزاری پرداخت نمایند. در حالت سفارش فروش، مشتری باید علاوه بر فرم سفارش، فرم دیگری که وکالتنامه فروش نامیده می شود را نیز تکمیل کند.

سفارش‌ های خرید و فروش

سفارشات خرید و فروش، فرم های نمونه ای هستند که رابطه حقوقی و قرادادی بین مشتریان و کارگزار، در امر خرید یا فروش را تعیین و تعریف می کنند و به همین دلیل تکمیل صحیح و دقیق آنها (چه خرید یا فروش) از اهمیت خاصی برخوردار است. این فرم ها معمولاً از دو قسمت تشکیل می شوند. یک قسمت چاپی، که معمولاً در تمام فرم ها یکسان و مشابه است و یک قسمت جاهای خالی که مشتری اطلاعات مورد نظر خود در قرارداد معامله را در آنها درج می کند.

تعیین کد معاملاتی برای مشتریان

بعد از اینکه مشتری سفارش موردنظر خود را به کارگزار داد، باید کد معاملاتی مشتری تعیین شود. کد معاملاتی، نمادی است که به صورت اختصاصی برای تمام مشتریانی که در بورس اوراق بهادار معامله می کنند، به منظور شناسایی آنها در سیستم معاملاتی، سهولت انجام معاملات از نظر دادن اطلاعات متعدد مربوط به خریداران یا فروشندگان، نگهداری اطلاعات مشتریان، گزارشگری های دوره ای و صحت معاملات انجام شده توسط کارگزاران تعیین می شود.

کد معاملاتی معمولاً علامتی است که از سه حرف و پنج عدد (مجموعاً هشت حرف) تشکیل شده و سه حرف اول تشکیل دهنده نام فامیل شخص و اعداد آن طبقه بندی وی در بانک اطلاعاتی سیستم کامپیوتری است. برای کسانی که برای اولین بار اقدام به خرید می کنند، به درخواست کارگزار توسط واحد صدور کد بورس، کد معاملاتی ایجاد می شود و سپس تمام خرید یا فروش های فرد با همان کد انجام می شود.

اجرای سفارش مشتریان

پس از اینکه کد معاملاتی مشتری صادر شد، کارگزار، سفارش او را وارد بازار می کند. شبکه ارتباطات رایانه ای تشکیل دهنده بازار، توسط برنامه ای که به آن سیستم اجرای اتوماتیک سفارشات می گویند، معاملات را انجام می دهد. در این سیستم، معاملات بر اساس قواعد حراج و در صورتی انجام خواهد شد که قیمت فروش و قیمت خرید دقیقاً مساوی یکدیگر گردند. بر اساس قواعد حراج، این سیستم به طور معمولی معاملات خرید را به حداقل قیمت و معاملات فروش را به حداکثر قیمت به انجام می رساند.

سفارشات خرید و فروش که توسط کارگزاران برای معامله وارد سیستم می شود هر یک وارد لیست مجزا می گردد. این سفارشات اول بر اساس قیمت خرید و فروش و دوم بر مبنای زمان ورود، در صف خریداران یا فروشندگان قرار می گیرند. در حالت خرید، اگر خریداری به قیمت بالاتر از دیگران بخرد، در صف خریداران، جلوتر از همه قرار خواهد گرفت (به ترتیب نزولی) و در حالت فروش، اگر فروشنده ای ارزانتر از دیگران بفروشد، نفر اول فروشندگان خواهد شد (به ترتیب صعودی).

کارگزاران از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۸ می توانند دستورات خرید و فروش خود را در سیستم وارد کنند، حذف نمایند و یا تغییر دهند. هر دستور خرید یا فروش یک مشخصه زمانی دارد، اگر کارگزار این مشخصه را “روز” وارد کند دستور فقط برای همان روز اعتبار خواهد داشت و در صورتی که به صورت “باز” وارد شده باشد، تا زمانی که کارگزار آن را حذف نکند معتبر خواهد بود.

صدور اعلامیه خرید و فروش و گواهینامه موقت سهام

بعد از انجام هر معامله برای مشتریان ( چه خرید یا فروش )، یکسری فعالیت های پشتیبانی و نهایی معامله مانند صدور اعلامیه های خرید و فروش و صدور گواهینامه موقت سهام توسط سیستم انجام می شود.

– اعلامیه های خرید وفروش، اسنادی هستند که اطلاعات مربوط به وضعیت معامله سهام یک مشتری را نشان می دهند . این اعلامیه ها در حال حاضر برای هر معامله در ۳ نسخه تهیه می شوند. یک نسخه برای خریدار سهام، یک نسخه برای فروشنده سهام، یک نسخه برای شرکتی که سهامش معامله شده است. در هر اعلامیه، اطلاعات زیر وجود دارد:

۱) کد شرکت: برای تسهیل انجام معاملات، برای هر شرکت نماد خاصی توسط سیستم کامپیوتری طراحی شده که متشکل از چند حرف می باشد. اولین حرف، مشخصه صنعت یا گروهی است که شرکت در قالب آن فعالیت می کند و سایر حروف نیز تلخصی است از نام شرکت و معمولاً به گونه ای انتخاب می شود که به خوبی نام شرکت اصلی را تداعی کند. در صورتی که به جای سهم حق تقدم آن معامله شود، در آخر این کد یا نماد، معمولاً حرف “ح ” که نشان دهنده حق تقدم آن سهم است درج می شود.

۲) تاریخ انجام معامله: که معمولاً در قسمت بالای سمت چپ اعلامیه درج می شود.

۳) مشخصات شناسنامه ای مشتری: در بخش میانی اعلامیه ها ، اطلاعات شناسنامه ای مشتریان ( خریدار یا فروشنده ) و همچنین کد معاملاتی آنها ثبت می شود.

۴) مشخصات معامله و در نهایت، در نیمه زیرین اعلامیه، اطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری، از لحاظ تعداد، نرخ معامله هر سهم، کل مبلغ معامله و کل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده ثبت می شوند.

هزینه انجام معاملات

هزینه ای که مشتریان برای انجام معامله متحمل می شوند برای سفارشات خرید و فروش تا حدودی متفاوت است. در حال حاضر برای سفارشات خرید، مبلغی که خریدار می پردازد عبارتست از ۰٫۴ درصد ارزش خرید بابت کارمزد کارگزار (مشروط بر اینکه از ۵۰۰۰ ریال کمتر و از ۳۰۰۰۰۰۰۰ ریال بیشتر نشود) و مبلغ ۰٫۱۵ درصد ارزش خرید بابت کارمزد گسترش بورس. بدیهی است در صورتی که کارمزد معامله ای بیش از ۳۰ میلیون ریال باشد، کارمزد محاسباتی ۳۰ میلیون ریال خواهد بود. برای سفارشات فروش، علاوه بر دو مورد کارمزد کارگزار و کارمزد گسترش بورس، ۰٫۵ درصد مالیات فروش نیز وجود دارد.

علاوه بر اعلامیه های خرید و فروش توسط سیستم، گواهینامه موقت سهام جدید صادر شده و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی که بخشی از سهام خود را فروخته اند قرار می گیرد (در واقع برای فروشندگان گواهینامه جدیدی مساوی باقیمانده سهام این افراد صادر می شود) این گواهینامه که قابلیت نقل و انتقال دارد، چهار روز کاری پس از روز انجام معامله صادر می گردد و تا قبل از صدور آن شخص نمی تواند سهم خود را به فروش برساند. در صورتی که شخص قبلا سهام خاصی را داشته باشد و تعداد دیگری از همان سهم را بخرد با صدور گواهینامه جدید، گواهینامه قبلی باطل شده و کل موجودی سهام وی در گواهینامه جدید ثبت می شود. در هنگام فروش هم زمانی که شخص قسمتی از سهام خود را به فروش می رساند باقیمانده سهام وی در گواهینامه صادره جدید درج می شود و گواهینامه قبلی اعتبار ندارد. کارگزار موظف است گواهینامه های قبلی را (در هنگام خرید و فروش) از سهامدار بگیرد و باطل نماید.

تسویه حساب با مشتریان

تسویه حساب بر حسب اینکه مشتری خریدار باشد یا فروشنده، از نظر دوره زمانی تا حدودی متفاوت است. در حالتی که مشتری خریدار باشد، تسویه حساب پس از صدور اعلامیه خرید توسط بورس و روشن شدن وضع حساب مشتری در کارگزاری ممکن خواهد بود، اما در صورتی که مشتری، فروشنده باشد، تسویه حساب چهار روز کاری بعد صورت می پذیرد.